Cyclonen door klimaatverandering: wie betaalt de rekening?
De kleine eilandengroep Vanuatu stapt naar het Internationale Gerechtshof: zij wordt steeds vaker getroffen door cyclonen, maar heeft minder dan 0.0001 procent bijgedragen aan de mondiale uitstoot en heeft dus weinig bijgedragen aan klimaatverandering. Het land wilt steun van andere landen. Maar (hoe) zijn cyclonen en opwarming van de aarde aan elkaar verbonden en hoe kunnen we de eerst getroffenen hierin bijstaan?
Vanuatu werd in maart 2015 getroffen door cycloon Pam en recentelijk door cycloon Judy en de volgende, genaamd Kevin, is ook al weer op komst. Hoe komt het dat deze eilandengroep vaak met cyclonen te maken heeft en wij nauwelijks? Om dat te beantwoorden, kijken we naar het ontstaan van een cycloon.
Ontstaan van cyclonen
Tropische cyclonen (TC) hebben voornamelijk warmte en water nodig, het beste tegelijk. Ze ontstaan boven verdampend zeewater, dat hiervoor warmer dan 27 graden Celsius moet zijn. Door de
verdamping is er veel neerslag en juist die overgang van gas naar vloeistof, zorgt voor een bron van energie (‘latente warmte’). Meerdere buien complexen met de vrijgekomen energie samen vormen
een verticale wervel: een tropische storm, dit is het startpunt voor een cycloon.
Wanneer deze groeit, begint deze steeds sneller te draaien (tegen de klok in op het noordelijk halfrond, met de klok mee op het zuidelijk halfrond) door het Coriolis-effect (zie kader). Langzaam begint er een homogene kolom te ontstaan. Bij windsnelheden groter dan 119 kilometer per uur, noemen we het een cycloon.
Invloed van klimaatverandering
Door de opwarming van de aarde wordt het zeewater warmer en er zal dus meer verdampen. De algemene verwachting is dat tropische cyclonen sterker zullen worden. Klimaatmodellen voorspellen ook dat de zwaarste categorie cyclonen vaker gaat voorkomen, hoewel het totaal aantal cyclonen echter gelijk zal blijven of zelfs zal dalen. Dit komt omdat niet alleen het zeewater opwarmt, maar
ook het aardoppervlak. Hierdoor is het verschil kleiner en dat maakt de atmosfeer stabieler. Naast de schade van de tropische cycloon zelf is ook veel schade van de vloedgolven en de overstroming. Deze overlast wordt groter door het stijgende zeeniveau.
Veroorzakers op het matje geroepen
De eilandengroep wil het gerechtshof binnen de Verenigde Naties juridisch advies vragen over de verplichtingen van rijke landen om klimaatverandering te beperken. Het land hoopt uiteraard dat de
andere landen actie moeten ondernemen. Denk bijvoorbeeld aan herstelbetalingen of compensatie. In welke mate dat gaat lukken, is nog afwachten. Veel landen, zoals Nederland, Australië en
Duitsland, staan achter dit initiatief, maar andere, zoals Verenigde Staten, China en India hebben zich nog niet uitgelaten over het voorstel.
Afspraken
In de klimaattop in Egypte in november 2022 zijn bijna tweehonderd landen het eens geworden over de oprichting van een wereldwijd fonds voor landen die extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. Veel landen wilden concrete afspraken over de financiën van dit klimaat schadefonds, maar de oprichting is al goede hoop voor landen zoals Vanuatu. Cyclonen komen vooral voor in de Grote Oceaan en in iets mindere mate in de Noord-Atlantische Oceaan. In de Noord-Atlantische Oceaan zijn dat er gemiddeld tien per jaar. In de Grote Oceaan treden ze veel vaker op: ongeveer 25 per jaar. Rond de evenaar kunnen geen cyclonen ontstaan door een minder sterke invloed van het Coriolis-effect.
